به گزارش خبرنگار گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای که امسال را سال تولید دانش‌بنیان و اشتغال آفرین نام گذاری کردند در بخش مهمی از صحبت های خود فرمودند: پول‌پاشی در حمایت از تولید به جایی نمی‌رسد.
ایشان گفتند: اشتغال‌آفرینی با همین شرکتهای دانش‌بنیان به دست خواهد آمد؛ یعنی اگر ما به معنای واقعی کلمه بتوانیم این شرکتها را تولید کنیم و به وجود بیاوریم که در این زمینه دچار خطاهایی که گاهی در گذشته شده‌اند نشویم، اشتغال هم زیاد خواهد شد. گفتم خطاهای گذشته؛ ما در دولتهای مختلف طرحهایی با نامهای گوناگون داشتیم که تسهیلات بانکی را در اختیار افراد بگذاریم برای اینکه تولید بالا برود؛ تقریباً همه این طرحها ناموفّق بود؛ همه این طرحها ناموفّق بود. پول‌پاشی کردن و بی‌ملاحظه اقدام کردن به جایی نخواهد رسید.
این بخش از سخنان رهبری بسیار مورد توجه قرار گرفت و پیرو این تذکر، تجربه های متعددی از گذشته در این باره مطرح شد.
در این گزارش سعی کرده ایم با تکیه بر تجارب نظرات کارشناسان و صاحب نظران راه های پرهیز از تکرار دوباره این اشتباه را جویا شویم.
تخصیص ۴ هزار میلیارد تومان برای حمایت از دانش بنیان ها
وقتی بحث حمایت از دانش بنیان ها می شود، نخستین نگاه سمت دولت و مجلس است. همچنان که کاربران فارس من هم سوژه ای با عنوان الزام وزارتخانه های بزرگ به تأمین مالی طرح های دانش بنیان را ثبت کرده اند و خواسته اند که دولت و مجلس حمایت‌های گسترده تری را از این شرکت ها انجام دهند.
درباره حمایت های قانونی از دانش بنیان ها، آن طور که رضا حاجی پور نماینده مردم آمل در مجلس شورای اسلامی می گوید: مجلس ۴ هزار میلیارد تومان برای حمایت از دانش بنیان ها بودجه تخصیص داده است.
وی با اشاره به نامگذاری سال جدید با عنوان «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین» به خبرنگار فارس گفت: یکی از مهم‌ترین مشکلات شرکت های دانش بنیان، عدم حمایت از اختراعات است که با قانونی که اخیرا در مجلس وضع شده، تسهیل و تسریع در صدور مجوز شرکت های دانش بنیان مجوز و ارائه تسهیلات کم بهره و کمک های بلاعوض به آنها دیده شده است.
حاجی پور توضیح داد: مجلس برای حمایت از شرکت های دانش بنیان ۴ هزار میلیارد تومان اعتبار در قالب کمک های بلاعوض و تسهیلات کم بهره در نظر گرفته شده است.
وقتی صحبت از حمایت می شود، وجود چنین ارقامی است که ضرورت هشدار درباره هزینه کرد صحیح منابع حمایتی را نمایان می کند.
حمایت از دانش بنیان‌ها ضرورت دارد؟
اما وقتی صحبت از حمایت دولتی از محل منابع عمومی کشور از صنعت یا بخشی می شود، این سوال را باید پاسخ داد که اساسا آیا حمایت در آن حوزه ضروری است؟ یا چرا حمایت در آن بخش ضروری است و در بخش دیگر نیست؟
یحیی آل اسحاق فعال اقتصادی و وزیر اسبق بازرگانی معتقد است که حمایت از دانش بنیان ها بنابر مدل و ذات کسب و کاری که به راه می اندازند ضروری است و این رویه ای مرسوم در نیا است.
وی با اشاره به نام گذاری امسال با عنوان «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین» به خبرنگار فارس می گوید: بیشتر کسانی که شرکت های دانش بنیان را به راه می اندازند اغلب جوان و تحصیل‌کرده هستند. اغلب این افراد در ابتدای مسیر هستند و توانایی مالی چندانی ندارند. آنها سرمایه اولیه ای کم خود را وارد تجارت می کنند و در این کار ریسک می کنند.
وی ادامه داد: اگر پروژه موفق شد، هزینه هایشان جبران می شود و اگر نشد خسارت می بینند و شاید دیگر این مسیر را ادامه ندهند.
آل اسحاق می گوید: بنابراین باید از این افراد حمایت شود و مثلا خسارت احتمالی آنها جبران شود.
وی اضافه کرد: در دنیا هم، چنین است. همین امر باعث می شود تا جوانان صاحب علم و خلاقیت جرات کنند شرکت های دانش بنیان را تاسیس کنند که هم کمک سرمایه ای و هم کمک تضمین ریسک می گیرند.
او گفت: اگر حاکمیت چنین فضایی را برای حمایت از شرکت های دانش بنیان ایجاد کند قطعا اتفاقات خوبی در این حوزه رقم خواهد خورد.
بیش از ۷ هزار شرکت دانش بنیان ۳۰۰هزار شغل مستقیم در کشور ایجاد کرده اند
پول پاشی، یعنی پول به اشخاص دارای اهلیت کار پرداخت نشود
بنابراین اصل موضوع حمایت از شرکت های دانش بنیان به دلیل فعالیت فناورانه و پرریسک پذیرفته شده است. اما سابقه اجرای کار در تجربه های حمایتی قبلی در کشور، حساسیت ها را نسبت به موضوع پول پاشی افزایش داده است.
تجربه نه چندان دوری در این باره یادآوری می کند که چند سال پیش که اولویت اول کشور اشتغال قرار داده شد و بر این اساس در بودجه سال بعد به اشتغال اولویت ویژه داده شد، برای مثال شاهد افزایش اعتبار در زمینه ایجاد اشتغال در کمیته امداد بودیم و بودجه ۵۰ هزار میلیارد ریال به کمیته امداد و بهزیستی اختصاص داده شده تا صرف اشتغال خرد شود. بودجه های خرد دیگری هم در سایر بخش ها دیده شده بود.
همین تجربه های این چنینی باعث شده که زمانی عبارت حمایت دولتی مترادف با پول پاشی شود و پول پاشی همواره مخالفان جدی در کشور دارد. کسانی که معتقدند وام و تسهیلات باید به اشخاص دارای اهلیت کار پرداخت شود و پول کشور صحیح و در محل مناسب مصرف شود.
امروز اکو سیستم دانش بنیان هم یکی از بخش هایی در کشور است که تسهیلات زیادی دریافت می کند.
اقتصاد دانش بنیان، پول پاشی نفت نیست
اما سورنا ستاری معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری معتقد است: بسیاری از استارتاپ های کشور احتیاجی به وام ندارند و باید بتوانند سرمایه گذار ریسک پذیر جذب کنند.
او می گوید: اقتصاد دانش بنیان پول پاشی نفت نیست، بلکه آنچه آن را سرپا نگه می دارد اکوسیستم کارآفرینی است و تسهیلات شاید آیتم پنجم یا ششم برای اقتصاد دانش بنیان است.
وی می گوید: امروز تسهیلات به صورت وسیع به شرکت های دانش بنیان داده می شود اما مهمتر از تسهیلات، اکوسیستمی است که باید در شرکت های دانش بنیان فعال شود که بخشی از آن به مجوزهای کسب و کار بر می گردد.
ستاری با اشاره به تسهیلات صندوق نوآوری و صندوق توسعه ملی در حوزه کرونا، افزود: در یک ماه نخست شیوع کرونا حدود ۴۵۰ میلیارد تومان تسهیلات از سوی صندوق توسعه ملی به شرکت های دانش بنیان آسیب دیده از کرونا تخصیص یافت. همچنین کمک ها و حمایت های بلاعوضی در حوزه کرونا پرداخت شده است تا جایی که امروز دیگر در بخش تجهیزات پزشکی مورد نیاز بیمارستان ها و تجهیزات مقابله با کرونا واردات به کشور نداریم.
بسیاری از شرکت های دانش بنیان درمحیط های اشتراکی و گروه های کوچک چند نفره با حمایت دولتی پاگرفته اند
چه وقتی کمک دولت، پول پاشی می شود؟
تفسیر کمک های دولتی و حمایت های ویژه از برخی صنایع به پول پاشی انتقاداتی که سال ها است شنیده می شود و اغلب کارشناسان روی این موضوع که پول پاشی مشکلی را حل نمی کند توافق دارند. اما چه وقت کمک دولتی در مسیر صحیح هزینه شده و چه زمانی منتهی به پول پاشی می شود؟
در یک مثال ساده می توانیم این طور بگوییم که اگر تولیدی بدون توجیه اقتصادی باشد، هر میزان پول به آن واحد تعلق گیرد و هر حمایتی که دولت صرف آن کند همچنان خروجی آن بهینه نخواهد بود.
پس تولیدی که بازده و صرفه اقتصادی نداشته باشد و از فناوری مناسب و دانش بنیان لازم هم بهره‌مند نشود، محکوم به شکست است و در این مسیر منابع مالی محدود دولت را هم با خود از بین خواهد برد. از این رو توجه به توجیه اقتصادی تولید در هر حوزه ای از صنعت امری ضروری است.
جایگزین های پول پاشی چیست؟
اگرچه توافق بر سر ضرر پول پاشی در اقتصاد ساده است اما راه هایی که بتوان حمایت واقعی را به بخش های نیازمند حمایت رساند و آسیب های دیگری به اقتصاد نزند، موضوع ساده ای نیست.
علی صالح آبادی رئیس کل بانک مرکزی در این باره پیشنهادی دارد. او از تخصیص اعتبارات هدفمند برای رونق تولید صحبت می کند و می گوید: یکی از مهم ترین کارهای بانک ها توجه به دو مقوله اعتبار و ضمانت است، یعنی لزومی ندارد حتماً پول به تولید تخصیص دهیم بلکه می توانیم ضمانت دهیم.
وی برای شفاف شدن موضوع مثالی می زند و می گوید: برای مثال یک شرکت خودروساز نیاز به پول دارد و به بانک مراجعه می کند که پولی بابت سرمایه در گردش دریافت کند و آن را به یک شرکت فولادی بدهد تا مواد مورد نیاز تولید خودرو را دریافت کند؛ این شرکت خودروساز می تواند به جای اینکه از بانک پول بگیرد و به شرکت دیگر دهد، نزد بانک تضمین بگذارد و اوراق بگیرد و به شرکت دیگر اوراق دهد؛ این اوراق می تواند جای پول به گردش در بیاید. یعنی می‌توان با پول کمتر تولید را به حرکت درآورد.
راهی که پول های دولتی یکبار مصرف نشود
فرامرز رستگار دبیر سندیکای صنعت مخابرات ایران، راه بهتر برای تخصیص منابع از سوی دولت با پرهیز از پول پاشی را اختصاص ارقام بزرگ به جای تخصیص های کوچک می داند.
وی به خبرنگار فارس می گوید: بهتر است دولت مسیر تزریق منابع را تغییر دهد و به جای اینکه پول را مستقیم به شرکتهای دانش‌بنیان پرداخت کند به بنگاه های متوسط و بزرگ صنعتی بدهد.
رستگار توضیح داد: باید حمایت ها به این بنگاه های اقتصادی داده شود و شرط حمایت، استفاده از توان و نیروی شرکت های دانش بنیانی با هدف رفع وابستگی علمی به منابع بیرونی باشد. در این صورت بنگاه برای بهره مندی از حمایت باید مسئله خود را با دانشگاه ها و شرکت های دانش بنیان داخلی حل کند. همچنین کار هم تشریفاتی نخواهد بود، زیرا بنگاه اقتصادی باید برای بقای خود و بازپرداخت وام هایی که رفته به نتیجه عملی و واقعی برسد، پس برای به نتیجه رسیدن تولید دانش بنیان تلاش واقعی می کند.
وی معتقد است: با این روش دولت دیگر درگیر کار با حدود ۶ هزار شرکت دانش بنیان نمی شود بلکه با مثلا صد شرکت بزرگ طرف می شود.
دبیر سندیکای صنعت مخابرات ایران توضیح داد: بنابراین این پول ها جایی خرج نمی شود که یکبار مصرف شده و دولت نتواند آن را پس بگیرد. در جای درستی خرج شده که چرخ ها را می چرخاند و پول در گردش می ماند.
وی ادامه داد: برای مثال در حوزه مخابرات حدود ۴۰ تا ۵۰ شرکت کوچک داریم که از شرکت مخابرات ایران طلبکار هستند و شرکت مخابرات هم پولی ندارد که بدهی خود را به آنها بپردازد. این شرکت های کوچک دوام می آورند و باقی می مانند اما اگر پول آنها به موقع داده شده بود به جای اینکه فقط زنده باشند می توانستند چند محصول بیشتر هم تولید کنند؛ یعنی جلوی رشد آن ها گرفته شده است و پویایی و چابکی لازم را ندارند.
رستگار ادامه داد: در اینجا اگر صندوق های حمایتی که پول‌های خرد به شرکت دانش بنیان می دهند این پول‌ها را تجمیع کرده و مستقیم به شرکت مخابرات می‌دادند که بدهی خود را به شرکت هایی که کارهای دانش بنیان در صنعت انجام می‌دادند بپردازد، هم مشکل مخابرات حل می شد هم مشکل شرکت‌هایی که به مخابرات راه حل و خدمات دادند و به خاطر اینکه پول خود را نگرفتند تحقیقات خود را نیمه کاره گذاشتند.
او می گوید: پول پاشی با بیل فایده ندارد و اعداد ریز گم می شوند.
*آخر سال رشد عددی شرکت های دانش بنیان گمراهمان نکند
در نهایت باید گفت آنچه که تولید دانش بنیان را محقق می کند، نفوذ شرکت های دانش بنیان با فناوری های جدید در عمق صنعت و اقتصاد کشورها است.
این تغییر بنیادی، مستلزم حرکت گسترده ای در صنعت است و وقتی رقم می خورد که صنعت خواستار پویایی، رقابت پذیری، استفاده حداکثری از منابع، دوری از رانت های غیرمولد و شایسته سالاری باشد.
از این رو، نیاز به تفسیر جامع تری از نحوه ایفای نقش شرکت های دانش بنیان در دانش بنیان شدن تولید در کشور داریم که باید مورد توجه سیاستگذاران هم قرار گیرد.
در این راستا باید همچنان که شرکت های دانش بنیان حمایت می شوند و مورد توجه قرار می گیرند، به دیگر بازیگران اقتصاد دانش بنیان از جمله شرکت های بزرگ صنعتی و خدماتی، نظام تامین مالی، نظام حقوقی، نظام ارتباطات خارجی و نظام آموزشی هم اهمیت داده شود تا اکو سیستم اقتصاد دانش بنیان با هم در کشور رشد کند و در پایان امسال احیانا رشد عددی و تعداد شرکت های دانش بنیان نسبت به سال قبل به عنوان ملاکی برای رسیدن به اهداف سال، فریب مان ندهد.
انتهای پیام/
